Handhaving en rechtspraak zijn de kern van het rechtsbedrijf. Met politie en (officieren van) justitie. En rechters, ook voor niet-strafzaken. Voor uitleg en hulp bij dit alles bestaan er de advocaten. De dienaren van de rechtsstaat om het mooi te zeggen. Nieuwsuur had onlangs boeiende maar verontrustende afleveringen over de druk op (officieren van) justitie en op de rechters. Overbelast, moeizame reorganisaties, mislukte digitalisering. Het loopt op volle toeren, maar niet gesmeerd. Minister Dekker denkt nu een oplossing gevonden te hebben door de toegang tot dit alles af te sluiten. Zonder aanvoer van zaken via advocaten neemt die druk immers af toch? Met nieuwe verkeersregelaars (poortwachters), al dan niet in gele hesjes, voor die gebieden die hij wettelijk niet mag afsluiten zoals het strafrecht en asielrecht.
Maar de oppassende burger wil hij naar de markt verwijzen ofwel in de kou zetten: zij kunnen geen ’toegevoegde’ (oftewel: door de overheid grotendeels gesubsidieerde) advocaten meer inschakelen voor geschillen over koop, niet voor arbeidskwesties, niet voor uitkeringen als de WIA, niet voor alimentatie etc. Dat soort zaken moeten dus maar op een andere, vaak duurdere, manier worden opgelost. Of weer op zijn beloop laten als voor 1970. Waarna de maatschappelijke schade veel groter is. Hiermee gaan we terug naar 1970, toen ook sprake was van een grote leemte in de rechtshulp. Toen kwamen de wetten op rechtsbijstand. Zijn die tegenwoordig overbodig door de opkomst van rechtsbijstandverzekeringen? Of lossen de afdelingen rechtshulp van de bonden dat op? Die dekken echter maar bepaalde rechtsgebieden en sluiten de overige uit. Of ze volstaan als het enigszins kan met adviseren, want de verzekerde met zijn rechtsvraag is schade.
De advocaten zullen uiteindelijk heus wel andere opdrachten vinden dan dit minder betaalde en intensieve ’toegevoegde’ werk. Maar toch legt een 40 procent van de advocatuur -deels of geheel- hierin echter wel zijn ziel en zaligheid. Die advocaten voelen zich betrokken met de burger en niet slechts met het bedrijfsleven. Hun vertrek ‘uit het stelsel’ zal niet tijdelijk zijn en hun kennis zal verloren raken. De politiek is minder geïnteresseerd in het rechtsbedrijf dan in de economie van het land, en die floreert. Onze magistraten gaan het echt moeilijk krijgen, waarbij de blokkade voor rechtshulp door de advocaten hun werk bepaald niet zal verlichten.
Vrouwe Justitia zit helaas in de blinde hoek waar wel de klappen vallen. Terwijl zonder rechtvaardigheid en toegang daartoe, de rechtsstaat intussen steeds grotere scheuren vertoont.
Guido Schakenraad